اشكفت سلمان

انتهای دره ای در جنوب ایذه، در نقطه ای كه به شهر مسلط است تاق بزرگی از سنگ وجود دارد كه در مواقع بارندگی آبشاری نیز از آن سرازیر می شود. در این محل چهار نقش برجسته ایلامی دیده می شود . این محل نیایشگاه تاریشا بود.

نقش برجسته شماره یك

اولین نقش برجسته نیایش هانی (هنه) پادشاه محلی آیاپیر به همراه وزیرش شورترورو و خانواده او است. شاه در جلو ایستاده است، همگی آستین كوتاه بر تن دارند و بدون كفش هستند. همسر هانی به نام هوهین یا آماتنا پشت وزیرایستاده اند.
جلوی شاه یك آتشدان قرار دارد و فرزند شاه به خاطر اهمیت كمتری كه نسبت به بقیه دارد كوچكتر از بقیه حجاری شده است. همه افراد از سمت چپ طراحی شده اند و روی نگاهشان به سمت غار كوچكی است كه درون اشكفت قرار دارد. بر طبق کتیبه، بانی ایت سنگ نگاره وزیر شاه بوده است.

نقش برجسته شماره دو

همانند نقش شماره یك است ولی شاه هانی به همراه همسر و پسرش ایستاده است و وزیر در کنار آنها نیست. در حالت ایستادن آنها احترام دیده می شود. حالتی كه همسر هانی دارد همانند حالتی است كه مجسمه 1800 كیلوگرمی به دست آمده از شوش ناپیرآسو همسر پادشاه ایلام میانه اونتاش گال دارد. تصویر نقش زن با وقار، نشان از اهمیت زن در دوران ایلامی دارد. سه سنگ نوشته بر پوشاك نیایشگران وجود دارد.

نقش برجسته شماره سه

این نقش برجسته در ارتفاع سه متری بر سنگ حك شده است و كاملا درون اشكفت قرار دارد. در كنار آن سنگ نوشته ای به خط ایلامی كنده شده است. هانی به تنهایی در حال نیایش است و این بار بر عكس نقوش شماره یک و دو، هانی از سمت راست حجاری شده است. از اینرو می توان نتیجه گرفت فضای میان نقش برجسته شماره دو و سه، یعنی کنج دره، مركز نیایشگاه بوده است. این تصاویر مورد حمله یادگاری نویسها قرار گرفته است و از آنجا كه در زیر اشكفت رطوبت زیادی دارد به شدت آسیب دیده اند. در انتهای کتیبه آمده است: " آشنا به خطی که در نیایش نگاره مرا بخواند و ساخته مرا بستاید، خواسته اش برآورده شود. اما کسی که به نگاره اهانت کند باشد که دبوس مجازات ایزد هومبان، ایزدبانو کیریشه و ایزد تیروتیر که آب و خام را آفریده است، تا دوردست ها بر او فرود آید. رحمت پارتی از او دریغ داشته شود. در زیر ماه و خورشید ابتر شود و نسلی از او به جای نماند."

نقش برجسته شماره چهار

این نقش برجسته تقریبا نا مفهوم است، زیرا به شدت آسیب دیده است. تصویر یكی از خدایان مانند مجسمه ای كه در نقوش كول فرح دیده شد، در این تصویر حجاری شده ولی جزییات قابل تشخیص نیست. پاهای مجسمه بر روی پایه ای قرار دارند و ریش بلند او به سینه می رسد.

ویرانه های یك ساختمان

یك ساختمان خرابه نیز در كنار این نقوش قرار دارد و كنار آن یك غار كوچك طبیعی دیده میشود. گویند این ساختمان متعلق به سلمان فارسی بوده و نیایشگاه او بوده! ولی بهتر است بگوییم ساختمان به دوره اتابكان متعلق است . دلیل اینكه این دره به اشكفت سلمان تعلق دارد نیز همین است ،شاید مانند قبر مادر سلیمان برای حفظ آثارتقیه لازم بوده است . به هر حال اگر سلمان فارسی قبل از اسلام در این منطقه نیایش می كرده هنوز مسلمان نشده بود و بعد از اسلام هم رد او را در ایذه نداریم